Grensoverschrijdende Benelux-samenwerking vanuit unieke gezamenlijke politiepost

Criminelen houden zich niet aan landsgrenzen. Politiediensten worden er juist door beperkt. Om de grensoverschrijdende samenwerking tussen de politiediensten van België, Nederland en Luxemburg te verbeteren, is sinds 1 oktober 2023 het Benelux-politieverdrag van kracht. Daardoor zijn de geografische hindernissen om goed samen te werken in de Belgisch-Nederlandse grensstreek verdwenen.

In Baarle-Nassau en Baarle-Hertog werken Nederlandse en Belgische politiemensen samen vanuit de enige grensoverschrijdende politiepost van de Benelux in het gemeentehuis van Baarle-Hertog. Deze post is een voorbeeld voor andere regio’s. Daarom bezochten Frans Weekers, de secretaris-generaal van de Benelux Unie en Michel-Etienne Tilemans (adjunct-secretaris-generaal) dinsdag 2 december de beide enclavegemeenten.

Naast grensoverschrijdende achtervolgingen is in het Benelux-politieverdrag ook het uitwisselen van informatie tussen de 3 nationale politiediensten geregeld. Bijvoorbeeld het raadplegen van elkaars politiedatabanken in de grensstreken of bij gemeenschappelijke controles. Onder bepaalde voorwaarden kunnen geautoriseerde politiemedewerkers rechtstreeks inloggen in elkaar systemen. Het verdrag voorziet ook in een vereenvoudigde procedure voor de dringende afname in een ander Benelux-land van bloed of ander materiaal aan of in het lichaam. Dit kan nodig zijn om sporen of bewijsmateriaal van een strafbaar feit te verkrijgen.

De 2 burgemeesters van de enclavegemeenten ervaren ook belemmeringen met het delen van bestuurlijke informatie. Beide landen kennen afzonderlijke wetgeving en instrumenten om integriteitsonderzoeken uit te voeren en misbruik van vergunningen te voorkomen (Bibob & DIOB). Maar anders dan op basis van het politieverdrag mag deze informatie niet onderling worden uitgewisseld.

Ernstige problemen vanwege verschillen in wetgeving rond het rijbewijs

In Vlaanderen hebben boeren wanneer ze met hun tractoren over de weg rijden en ouder zijn dan 43 jaar genoeg aan een rijbewijs B. Wie jonger is moet een rijbewijs G hebben. In Nederland verandert die wetgeving vanaf 1 januari 2026. Daar moet iedere tractorbestuurder ongeacht de leeftijd over het G-rijbewijs beschikken. Voor landbouwers uit België die ook gronden bezitten of pachten over de grens, dreigt dat een ernstig probleem te worden. Helemaal in Baarle-Hertog en Baarle-Nassau, waar je bij wijze van spreken van de boerderij naar het weiland twee of meer keer de grens kunt passeren. Door de nieuwe Nederlandse regel mogen zij op Nederlands grondgebied geen landbouwvoertuig meer besturen met alleen een B-rijbewijs.

Vrijstelling voor unieke afvalsamenwerking in Europa loopt per 1 januari 2026 af

De delegatieleden van de Benelux Unie werden ook bijgepraat over de unieke samenwerking bij het ophalen van het huisafval. Belgische vuilnismannen halen sinds 2022 al het afval op in de grensenclaves. Door deze in Europa unieke grensoverschrijdende samenwerking rijden er minder vuilniswagens door Baarle. Dat is beter voor het milieu en efficiënter. Toch is deze werkwijze in strijd met de Europese Verordening Overbrenging Afvalstoffen. Die regel zegt dat je bij elke grensovergang vooraf informatie moet geven en schriftelijk moet melden.

En dat is in Baarle helemaal niet praktisch. Zelfs niet als Nederlandse en Belgische vuilniswagens opnieuw apart door de straten zouden gaan rijden. De landsgrenzen lopen in Baarle vaak meerdere keren kriskras dwars door de straten.

Vuurwerkproblematiek

Een ander gespreksonderwerp was de vuurwerkproblematiek in het centrum van Baarle. Beide gemeenten overlappen elkaar op een unieke wijze. Daardoor liggen vuurwerkwinkels en opslagplaatsen, woonwijken en de grenzen nooit ver van elkaar. Vanwege verschillen in wet- en regelgeving tussen de 2 Benelux-landen hebben beide lokale overheden weinig instrumenten om ongewenste ontwikkelingen te stoppen. Daarom is aanpassing van Europese wet- en regelgeving een belangrijk onderwerp. Nederlandse vuurwerktoeristen die in Baarle-Hertog vuurwerk komen kopen, zullen na het vuurwerkverbod in Nederland vanaf 2027 in grotere getale komen. Dat maakt de bijhorende overlast en het beperken van risico’s als gevolg van meer transportbewegingen van vuurwerk in het enclavedorp nog veel uitdagender.

Benelux: om samen te leven, zonder grensbelemmeringen

In een eerste reactie vertelde secretaris-generaal Weekers dat onderzocht kan worden of een bindende Benelux-beschikking wellicht een oplossing kan bieden voor het verschil in de wetgeving rond het rijbewijs en het grensoverschrijdend ophalen van huisafval omdat het in beide gevallen situaties betreft met afgebakende gebieden. Het bevoegd gezag in beide landen moet daar dan wel mee instemmen.